Aantal asielzoekers maakt verdienmodel van voorrangswoningen: ‘Mijn vrouw kreeg ook een huis’
Tientallen statushouders gebruiken het huis dat ze met voorrang toegewezen krijgen om geld te verdienen. Ze verhuren een kamer of zelfs hun hele woning illegaal onder. De prijzen variëren van 400 euro voor een piepkleine kamer tot 1500 euro voor een studio. Wij gingen undercover op onderzoek.
Het is donker in de kleine studio in hartje Amsterdam. De gordijnen zitten potdicht. Op de grond liggen twee matrassen. Op de aanrecht staan nog de resten van een maaltijd. ,,Ik heb de ruimte nu aan twee mensen verhuurd, maar die gaan bijna weg. Dan is de woning beschikbaar’’, zegt de jonge, Syrische man die ons de studio laat zien.
Duizenden woningzoekenden op de oververhitte woningmarkt zouden er spreekwoordelijk een moord voor doen om deze studio, op één hoog in een winkelstraat vlakbij het Amsterdamse stadhuis, te huren van woningcorporatie Ymere. Maar de Syrische man niet. Hij is officieel de huurder van de studio, maar hij woont er niet.
,,Ik woon bij mijn vrouw, die heeft ook een woning gekregen’’, zegt hij terwijl hij de woning laat zien. De man, die enkele jaren geleden nog in het azc in het Brabantse Cranendonk woonde, betaalt per maand 700 euro huur aan Ymere, maar verhuurt de studio voor meer dan het dubbele: 1500 euro. ,,Het is wel een hele goede plek, he.’’
Ook een andere jonge, Syrische statushouder heeft woonruimte beschikbaar voor onderhuur. In een portiekflat in Maassluis, vlakbij Rotterdam. Hij leidt ons rond door de flat en schenkt daarna oploskoffie. De flat heeft drie slaapkamers, maar daarvan staan er twee helemaal leeg. De twintiger woont in zijn eentje in de huurflat van woningcorporatie Maasdelta. In de woonkamer staan alleen een bank, een eettafel, een grote tv en ligt een open zak chips.
Volgens de woningcorporatie krijgt een statushouder alleen een woning met zoveel slaapkamers als er ‘zicht is op gezinshereniging’. De man vertelt aan ons dat hij alleenstaand is.
Voor 500 euro per maand kunnen we een van de kamers huren. ,,Ik ben ook niet zo vaak thuis. Ik volg een opleiding’’, vertelt hij in het Arabisch. De Syriër is nu een jaar of vijf in Nederland, vertelt hij, en krijgt een uitkering. Dat vult hij aan met zwart betaald werk. En hij zoekt dus ook nog een onderhuurder. „Een vriend van me verhuurt ook, die woont in een flat vlakbij.’’
Het onderverhuren van kamers of huizen van woningcorporaties is illegaal. Corporaties laten het alleen in enkele, zeer beperkte gevallen toe, en dan altijd in overleg. Het is inmiddels de grootste vorm van woonfraude en het gebeurt zeker niet alleen door statushouders. Zo vermoedt woningcorporatie Havensteder dat in heel Rotterdam bij tot 10 procent van alle huurwoningen sprake is van illegale onderhuur. Soms verhuren huurders hun woning aan arbeidsmigranten. Een woningcorporatie in Nijmegen zag eerder al huurders die inmiddels in een koophuis wonen, maar hun huurhuis aanhouden en lucratief onderverhuren.
Maar dat juist statushouders zich ook aan deze illegale praktijk schuldig maken, is extra zuur. Nadat de Nederlandse overheid een asielverzoek van een vluchteling heeft ingewilligd en de asielzoeker een verblijfsvergunning heeft gekregen, heeft hij of zij recht op woonruimte buiten een azc.
Omdat het voor asielzoekers moeilijk is die op eigen gelegenheid te vinden, kregen ze de afgelopen jaren in veel gemeenten een zogenoemde urgentieverklaring. Ze stonden daardoor niet op de jarenlange wachtlijst voor een huurwoning waarop ‘normale’ woningzoekenden terechtkomen, maar kregen voorrang.
Nu blijkt, in elk geval op basis van onze undercoveroperatie, dat tientallen statushouders uit landen als Syrië, Irak en Jemen na het krijgen van die woonruimte er in gaan handelen. Sommigen doen dat al snel nadat ze de woning hebben gekregen. Kamers, studio’s of hele woningen worden aangeboden op Arabischtalige facebook-groepen, met vele duizenden deelnemers, die Nederlandse huurhuizen als onderwerp hebben. Voor dit onderzoek deden we ons in die facebookgroepen onder een schuilnaam voor als een Arabischtalige woningzoekende.
Het leverde binnen een paar dagen tientallen aanbiedingen op voor onderhuur van kamers en woningen. De aanbiedingen kwamen vanuit het hele land, maar vooral vanuit de Randstad. We zochten via Whatsapp verder contact met de aanbieders. Ongeveer dertig mensen gaven ons het adres van de woning die ze (deels) wilden onderverhuren. In al die gevallen bleek het om sociale huurwoningen van woningcorporaties te gaan. Het onderhuren van die woningen is dus slechts in zeer beperkte gevallen toegelaten en mag alleen met toestemming van die corporatie.
Bij vier woningen gingen we langs om de woonruimte te bekijken en te controleren of de aanbieding echt was. Behalve de al beschreven woningen in Amsterdam en Maassluis, waren het woningen in Rotterdam en Capelle aan den IJssel. Bij die bezoeken vertelden we niet dat we journalisten zijn, we deden ons voor als een Arabische vrouw, op zoek naar woonruimte, en een Nederlandse kennis.
Dubieus
Het aanbod van een Irakese man in Rotterdam Delfshaven is om meerdere redenen dubieus. De man kwam als asielzoeker naar Nederland en is hier naar eigen zeggen al 10 jaar en in bezit van een Nederlands paspoort. Hij vraagt 400 euro per maand voor de slaapkamer in zijn flatwoning. Maar dat is ook de enige slaapkamer in de woning, terwijl hij zelf ook in het huis verblijft. Verder is er alleen een grote woonkamer met een forse hoekbank, een tafeltje en een grote, ingebouwde tv.
Zou een vrouw alleen dan een kamer bij hem huren? Hij slaapt vaak ergens anders zegt hij, of ‘buiten’. Het kan wel zijn dat ook zijn broer nog in de woning intrekt. ,,Die woont nu nog in een azc, maar daar moet hij waarschijnlijk uit omdat hij geen verblijfsvergunning krijgt.’’
Iets buiten Rotterdam, in Capelle aan den IJssel, woont een Irakese statushouder met haar kat in een flat met vier slaapkamers. De vrouw verhuurt al twee kamers in het huis, zegt ze. Ze laat de derde zien: er staat een stoel en er ligt een matras op de vloer, daarmee is de piepkleine kamer bijna vol. Ze vraagt er 400 euro per maand voor. Het bezoek duurt kort. De vrouw, die al lang in Nederland is, is achterdochtig. ,,Waarom heb je een Nederlander meegenomen?’’ vraagt ze in het Arabisch.
Bijverdienste
De vier statushouders vertellen dat ze hun woning verhuren om bij te verdienen. Drie van hen zeggen een uitkering te hebben, twee van die drie verdienen ook zwart bij.
Een vijfde persoon, een Syriër die we willen bezoeken, zegt dat hij zijn huurwoning tijdelijk wil verhuren. Hij gaat zelf drie maanden terug naar Syrië. Nu dictator Assad daar is verdreven, wil hij kijken of permanente terugkeer een optie is. Maar voordat we een afspraak voor bezichtiging met hem kunnen maken is de woning al verhuurd, meldt hij.
Hoeveel statushouders hun huurwoningen onderverhuren is niet vast te stellen. Uit cijfers van de rijksoverheid blijkt dat Nederland sinds 2015 ruim 240.000 statushouders heeft gehuisvest, er wordt niet vermeld om hoeveel woningen het daarbij gaat. Zij zijn gelijk verdeeld over Nederland. Alle gemeenten kregen afgelopen jaren een zogenoemde taakstelling hoeveel statushouders ze moesten huisvesten. Dat aantal is afhankelijk van de grote van de gemeente.
Nederlands paspoort
De aanbiedingen in de facebookgroepen komen in ieder geval van alle kanten: veel vanuit de Randstad, maar ook uit Drenthe en Zuid-Limburg. De mensen met wie we in contact komen, zeggen dat ze naar Nederland zijn gekomen als vluchtelingen. Ze komen uit Syrië, Irak of Jemen.
Sommigen zeggen al langer dan vijf jaar in Nederland te zijn en hebben daarom mogelijk ook een Nederlands paspoort. Een andere man verruilde pas drie maanden geleden zijn bed op een azc voor een studio van een woningcorporatie en wil die nu al onderverhuren. Waar hij dan zelf gaat wonen? ,,Dat is niet jouw probleem, zuster.’’
Woningcorporaties zijn bekend met het probleem. ,,We weten niet hoe vaak het gebeurt, want we controleren niet op etniciteit. Maar mijn collega’s konden wel direct een aantal voorbeelden noemen’’, zegt een woordvoerder van de Amsterdamse woningcorporatie Ymere (72.500 huurwoningen). ,,We hebben onlangs nog een huurovereenkomst beëindigd nadat bleek dat een man en een vrouw samenwonenden en hun tweede woning onderverhuurden. Zij bleken in het asielzoekerscentrum al officieus een koppel te zijn, maar gaven dat niet op, waardoor ze dus allebei apart een woonruimte kregen.’’ Het is een soortgelijk geval van woonfraude als de Syrische man uit het begin van dit artikel.
Woningcorporaties zitten in hun maag met de woonfraude, al dan niet gepleegd door een statushouder. ,,Elke sociale huurwoning moet bewoond worden door iemand die daar recht op heeft’’, zegt een woordvoerder van de Rotterdamse woningcorporatie Havensteder. ,,Het onrechtmatig omgaan met een sociale huurwoning is op alle vlakken kwalijk. Ongeacht door wie dat wordt gedaan.’’
Opsporen
De corporaties zijn echter beperkt in het opsporen van misbruik. ,,We hebben een woonfraudeteam, maar we zijn geen opsporingsinstantie’’, zegt de woordvoerder van Ymere. Bij de corporatie werd in 2024 in totaal 309 keer woonfraude geconstateerd, een jaar eerder was dat 275 keer. ,,We moeten het onder meer hebben van tips van buren. Of als het opvalt dat iemand helemaal nooit een reparatieverzoek doet.’’
Woningcorporatie Havensteder zegt dat enkele maanden na het ingaan van de huurovereenkomst de wijkbeheerder langsgaat bij de huurder voor een kennismakingsgesprek; zo’n gesprek dient ook ter controle.
De corporaties zeggen op te treden bij het constateren van illegale onderhuurder. Maasdelta: ,,Wij vragen de huurder dan om zelf de huurovereenkomst te beëindigen. Lukt dat niet vrijwillig, dan starten we een procedure via de rechter.’’ En Ymere: ,,Als je onderverhuurt met het idee er aan te verdienen, dan is het einde oefening. We vragen je om je sleutels in te leveren. Als je dat niet doet, gaan we naar de rechter.’’
Het ministerie van Volkshuisvesting laat weten bekend te zijn met problemen rond illegale onderhuur. ,,Maar we zijn niet specifiek op de hoogte van situaties waarbij statushouders dit doen”, stelt een woordvoerder. ,,Het is afkeurenswaardig en extra wrang wanneer statushouders woonfraude plegen, aangezien zij met voorrang een huurwoning krijgen. Dit is vaak jaren eerder dan andere woningzoekenden.’’ Het aanpakken van huurfraude is volgens het ministerie ‘vooral aan corporaties en gemeenten op lokaal niveau’.
‘Snel beslissen’
Na het bezichtigen van de vier woningen hebben we de vier aanbieders die wilden onderverhuren laten weten dat we nog over hun aanbod wilden nadenken. Ze vroegen daarna nog meerdere keren per Whatsapp of we nog interesse hadden. ,,Je moet snel beslissen, er zijn meer mensen die de ruimte willen.’’
We zijn daar niet verder op ingegaan of lieten weten dat we de woonruimte niet geschikt vonden. Daarmee hield het contact op.
